Op wie is Wmcz 2018 van toepassing?
De Wmcz 2018 geldt voor alle zorgaanbieders, zoals bedoeld in Wet kwaliteit, klachten en geschillen (Wkkgz), ongeacht of de zorg collectief wordt gefinancierd of particulier. Dat betekent in principe alle zorginstellingen die zorg verlenen op basis van de Wet langdurige zorg (Wlz), de Zorgverzekeringswet (Zvw) en zorginstellingen die andere zorg verlenen, zoals aanbieders van cosmetische zorg.
De Wmcz 2018 geldt ook voor aanbieders van jeugdhulp. De Jeugdwet is op 1 juli 2021 gewijzigd. De huidige bepalingen over medezeggenschap vervallen, in plaats daarvan wordt in de Jeugdwet de Wmcz 2018 van toepassing verklaard. Cliëntenraden van jeugdhulpaanbieders behartigen de belangen van zowel de jeugdigen als hun ouders. Jeugdhulp is immers niet alleen op jeugdigen gericht, maar doorgaans ook op hun ouders. Aanbieders van jeugdhulp die opvang van kinderen bij pleegouders organiseren, stellen ook een pleeg-ouderraad in. Deze behartigt de gemeenschappelijke belangen van pleegouders.
De Wmcz 2018 is ook van toepassing op de medisch specialistische bedrijven (MSB’s) die zich binnen de muren van het ziekenhuis hebben georganiseerd in een afzonderlijke rechtspersoon of maatschap.
Cliëntenraad instellen
Zorgaanbieders bij wie in de regel meer dan 10 zorgverleners werkzaam zijn, zijn verplicht om een cliëntenraad in te stellen. De cliëntenraad behartigt de belangen van de cliënten.
Voor aanbieders van ambulante zorg geldt de verplichting om een cliëntenraad in te stellen pas als bij hen in de regel meer dan 25 zorgverleners werkzaam zijn. Hierop wordt echter een uitzondering gemaakt voor aanbieders van thuiszorg en voor aanbieders van ambulante zorg die één of meer medisch specialisten inzetten bij de zorgverlening. Deze aanbieders stellen een cliëntenraad in als in de regel meer dan 10 zorgverleners bij hen werkzaam zijn. Deze uitzondering is geregeld in het Besluit Wmcz 2018.
De verplichting om een cliëntenraad in te stellen is afhankelijk van het aantal zorgverleners dat bij de zorgaanbieder werkzaam is. Medewerkers die geen zorg verlenen, blijven in dit verband buiten beschouwing. Of zorgverleners parttime of fulltime werkzaam zijn, is niet van belang. Evenmin is van belang of de zorgverleners op basis van aan arbeidsovereenkomst werkzaam zijn bij de zorgaanbieder. Ingehuurde zorgverleners en vrijwilligers, stagiaires of leerlingen die zorg verlenen, tellen dus ook mee.
De Wmcz 2018 bepaalt dat zorgaanbieders bij wie cliënten langdurig verblijven, ook inspraak organiseren voor hun cliënten en hun vertegenwoordigers.
Op een aantal zorgaanbieders is de Wmcz 2018 niet van toepassing. Dit betreft onder meer wooninitiatieven voor mensen met een verstandelijke beperking die worden betaald uit persoonsgebonden budgetten en waar cliënten of hun vertegenwoordigers en familie-leden de meerderheid in het bestuur hebben. In zulke wooninitiatieven is de inbreng van cliënten en hun vertegenwoordigers gewaarborgd, de Wmcz 2018 is daarom niet van toepassing.
Een vrijwillig ingestelde cliëntenraad
Een zorgaanbieder bij wie in de regel minder dan 10 zorgverleners werkzaam zijn (of minder dan 25 als dat aantal van toepassing is), kan volgens de Wmcz 2018 op vrijwillige basis een cliëntenraad instellen. Zo’n op vrijwillige basis ingestelde cliëntenraad heeft een andere positie dan een cliëntenraad die is ingesteld door een zorgaanbieder die daartoe verplicht is. Veel bepalingen uit de Wmcz 2018 zijn niet van toepassing op een vrijwillig ingestelde cliëntenraad. In deze handreiking blijft de vrijwillig ingestelde cliëntenraad verder buiten beschouwing. Als het aantal zorgverleners dat werkzaam is voor de zorgaanbieder daalt onder de 10 (of onder de 25 als het aanbieder betreft van ambulante zorg, niet zijnde een aanbieder van thuiszorg of ambulante zorg waarbij een medisch specialist wordt ingezet), vervalt de verplichting om een cliëntenraad in te stellen. De zorgaanbieder heeft dan de keuze om de cliëntenraad te ontbinden of om de cliëntenraad in stand te houden. Kiest hij voor het laatste, dan is sprake van een vrijwillig ingestelde cliëntenraad.
Wmo
De Wmcz 2018 geldt niet voor aanbieders van maatschappelijke ondersteuning zoals bedoeld in de Wmo 2015. Aanbieders van langdurige zorg die ook Wmo-begeleiding bieden, kunnen ervoor kiezen om vrijwillig een cliëntenraad in te stellen.
Medezeggenschapsregeling
De Wmcz 2018 vraagt van zorgaanbieders om de medezeggenschap van cliënten te regelen in een medezeggenschapsregeling. Hierin worden onder andere de samenstelling van de cliëntenraad en de benoeming van leden van de cliëntenraad geregeld, maar bijvoorbeeld ook afspraken over het vroegtijdig betrekken van de cliëntenraad bij de voorbereiding van bepaalde besluiten.
